Het jeugdwerk komt naar je toe

“Outreachend werken is drempelverlagend”, lees je op de website van steunpunt Mens en Samenleving (SAM vzw). “Het is een actieve manier om contact te leggen met mensen die daar niet altijd zelf om vragen. Outreach speelt zich af op straten en pleinen, in huiskamers of in andere organisaties en instellingen.”

Jeugdwerkers zijn al langer dan vandaag op zoek naar manieren om buiten hun vier muren te treden en het contact aan te gaan op de diverse plekken waar jongeren aanwezig zijn. De coronacrisis leidde tot nog meer experimenten, onder meer door beroepskrachten. Drie vijfde van hen bleef volgens onderzoek van Formaat voltijds aan het werk tijdens de pandemie.

Lamine Bouchaalla en Nacer Boubouh zijn twee jeugdwerkers die pas hun eerste stappen hebben gezet in het outreachen. Voor Nacer is het een manier om de gevoeligheden in de buurt beter te leren zien en vertrouwen te krijgen van de buurtbewoners: “Dat is een goede basis om meer impact te hebben op de directe leefwereld van jongeren.”

Wie is wie?

Interesse tonen

De essentie van outreachend werken is dat je jongeren die je anders niet bereikt in hun eigen leefwereld ontmoet, met hen een vertrouwensband opbouwt en hen zo kan ondersteunen.

Ward Christens, die al veel ervaring heeft met outreach, vertelt dat dat in het begin raar kan voelen. Toen hij voor het eerst door Lokeren trok, nam hij een plattegrond van de stad mee om zijn observaties en gesprekken overzichtelijk in kaart te brengen. “Ik was dan de rare die daar rondliep met z’n camera en foto’s nam van graffiti, politiecamera’s, schoolpoorten, hangplekken enzovoort. De jongeren hadden dat na een tijdje door en riepen dan zelf: “Wie ben jij? Wat doe jij?” Het is heel dankbaar om dan het gesprek aan te gaan.”

Nacer vindt het belangrijk om zijn tijd te nemen. Dat betekent ook dat hij niet van in het begin naar de problemen van jongeren begint te graven. “Die vragen komen vanzelf wel. De huiswerkbegeleiding is bijvoorbeeld zo opgestart”, vertelt Nacer. “Heel veel jongeren kregen huiswerk opgestuurd van school zonder uitleg hoe ze het moesten doen. Daarom kwamen ze naar mij om te vragen hoe ze zoiets moesten aanpakken.”

Eens jongeren je vertrouwen en accepteren in hun leefwereld, is het vaak een uitdaging om de scheiding tussen werk en privé te bewaken. Voor je het weet word je gezien als een vriend die altijd moet klaarstaan, terwijl je naast de werkuren uiteraard ook een privéleven hebt. “Zeker in het begin is dat een uitdaging, want dan gaan jongeren je vaak uittesten om te zien hoe ver ze kunnen gaan”, weet Ward.

Lamine woont zelf in de wijk waar hij werkt. Daardoor heeft hij een sterke voeling met de wijk en de jongeren die er wonen. Een vertrouwensband creëren is dan gemakkelijker. “Maar het wordt moeilijk als ik buiten mijn werktijd op straat loop”, vertelt Lamine. “Je hebt dan nog steeds een bepaalde voorbeeldrol en blijft een aanspreekpunt.”

Praten met de politie?

Outreachend werk kan volgens Nacer niet alleen een meerwaarde zijn voor jongeren, maar ook voor de rest van de wijk. “Het gaat ook over hun ouders en hun omkadering in de breedste zin”, vindt hij. “Het is daarbij erg belangrijk om een goede relatie op te bouwen met andere buurtbewoners en te weten wat er leeft.” Een jeugdwerker die investeert in de relatie met de buurt, kan voor zichzelf en voor alle jongeren heel wat nieuwe kansen creëren. Je kan zo structurele problemen in kaart brengen, ze aanpakken en de leefomgeving sterk verbeteren.

Als je zo’n actieve rol speelt in de buurt, weet Nacer, zal ook de politie je snel weten te vinden als jongeren iets mispeuteren. Het is dan belangrijk om jouw positie als jeugdwerker te kunnen vrijwaren en het vertrouwen dat je van de jongeren krijgt steeds voorop te blijven stellen.“De band die je opbouwt met de jongeren kan je ook snel weer afbreken.” Ward ziet weliswaar ook opportuniteiten in een goede relatie met de politie: “In Lokeren is recent een nieuwe korpschef gestart met wie ik rechtstreeks contact kan opnemen. Hij gaat niet in op individuele voorvallen, maar staat wel open voor een gesprek over de aanpak van grotere problemen.” Lamine heeft de volgende blik op de zaak: “Als wij op straat staan met jongeren, hangt er een positieve sfeer. Als er politie komt, kunnen wij ook bemiddelen en gaat de lont wat sneller uit het kruitvat.”

De politie is natuurlijk slechts één schakel binnen een heel netwerk aan lokale partners van een outreachend werker. Lamine vertelt dat hij vaak aan de slag gaat met tieners van 15 tot 18 jaar omdat die in een cruciale levensfase zitten die een grote invloed heeft op de rest van hun leven. “Het is een leeftijd waarop sommige jongeren experimenteren met drugs, het moeilijk hebben op school en zich afzetten tegen alles wat gezag uitstraalt”, vertelt Lamine. “Als outreachend werker kan ik ze helpen nadenken over de keuzes die ze maken”. Daarbij wijst hij ze voor specifiekere hulp soms door naar een hulpverlener binnen een OCMW, VDAB of andere organisaties. De jeugdstraathoekwerkster uit de wijk is ook een belangrijke partner in die warme doorverwijzing.

Verandering aan de toog

Tijdens de coronacrisis nam in de meeste open jeugdwerkorganisaties de hoeveelheid bureauwerk toe en het contact met jongeren af. In Waar waren we gebleven?, het onderzoek van Formaat over jeugdwerk in tijden van corona, gaf bijna 75% van de beroepskrachten aan dat ze minder motivatie had. Sommigen leden er zelfs mentaal onder. Het is belangrijk om deze signalen als bestuur ter harte te nemen en samen na te denken over een mogelijk antwoord, bijvoorbeeld door outreachend te werken en zo weer meer contact met jongeren mogelijk te maken.

Een open jeugdwerkorganisatie die nieuwe groepen jongeren beter wil bereiken in de openbare ruimte, moet beseffen dat dit een stevige impact kan hebben op de werking. Dat merkte ook Ward toen hij in 2009 de straat op trok. “Voor ik begon was T-Klub, het jeugdhuis van Vagevuur, een gewoon jeugdhuis. Maar de jongeren die ik bereikte, vroegen ook naar hun eigen plek en dat heeft de organisatie sterk veranderd. Zij waren uiteraard welkom, maar je merkte dat de jongeren die al een tijdje aan de toog zaten ook wel die verandering voelden.”

Nacer wijst op de nood aan een klankbord. Hij kan zelf altijd bij zijn coördinator terecht als hij nood heeft aan advies of een luisterend oor. In het Vagevuur gaan ze nog een stap verder door experts te betrekken in de omkadering. Ward: “Toen ik hier begon, hebben we beslist om een reflectiegroep op te richten rond dit thema. Die heeft de coördinator van Vagevuur en mij toen heel goed ondersteund.”

Het Waar waren we gebleven?-onderzoek toonde duidelijk aan dat er nood is aan dialoog en nabijheid tussen lokale overheden en open jeugdwerkinitiatieven. Door daarin te investeren, creëer je kansen binnen vernieuwende werkvormen. Lamine heeft zelf mogen ondervinden dat een goede omkadering een rijke voedingsbodem is voor gepassioneerde outreachende jeugdwerkers van de toekomst. “Ik kreeg de kans om hier in het jeugdhuis te staan, iets terug te geven aan Nieuw Gent en zo mijn stempel te drukken.”