Aan­spra­ke­lijk­heid

Bestuurders van een vzw kunnen opdraaien voor fiscale en/of sociale schulden die niet worden afgelost. Je bent dus best voorzichtig en neemt structurele maatregelen als jouw vzw de schulden niet meer kan betalen. Mogelijk moet je dan het faillissement aanvragen.

Aansprakelijkheid voor niet-betaalde bedrijfsvoorheffing en btw-schulden

De wet zegt dat alle bestuurders, de dagelijkse bestuurders en de feitelijke bestuurders aansprakelijk zijn als de bedrijfsvoorheffing of de btw niet zijn betaald. Het gaat hier om hoofdelijke aansprakelijkheid en dus kan elke individuele bestuurder persoonlijk opdraaien voor het volledige niet-betaalde bedrag. De wet heeft het ook over hoe hoog dat bedrag maximaal mag oplopen, maar die beperking geldt niet voor bedrijfsvoorheffing of btw die niet betaald is.

De rechter moet in zo’n geval onderzoeken of een “normaal voorzichtige en zorgvuldige bestuurder in dezelfde omstandigheden dezelfde beslissing zou genomen hebben”. De fiscus moet dus eerst concreet aantonen dat de niet-betaling veroorzaakt is door een fout van het bestuur.

Volgens de wet wordt je als bestuurder vermoed aansprakelijk te zijn voor fiscale schulden als aan de volgende voorwaarden voldaan is:

• Er zijn minstens drie vervallen schulden niet betaald binnen het jaar voor zover de onderneming maandelijks betaalt.
• Er zijn minstens twee vervallen schulden niet betaald binnen het jaar voor zover de onderneming ieder trimester betaalt.

Als jouw vzw bepaalde schulden niet heeft betaald en een bestuurder daarop wordt aangesproken door de fiscus, dan zal die een aangetekende brief sturen en heeft de bestuurder één maand om aan te tonen dat er geen fout is gemaakt. De fiscus moet dus een maand wachten voor ze een procedure kan inleiden, maar mag intussen bijvoorbeeld goederen voorlopig in beslag nemen.

Aansprakelijkheid voor niet-betaalde RSZ-schulden

Niet alleen alle bestuurders, gewezen bestuurders en feitelijke bestuurders kunnen aansprakelijk worden gesteld als de vzw geen bijdrage voor de sociale zekerheid heeft betaald, ook dagelijkse bestuurders en directieleden vallen onder de regels.

De aansprakelijkheid is enkel van toepassing bij het faillissement van de vzw. De curator of de Rijksdienst Sociale Zekerheid (RSZ) kan dan elk van de bestuurders persoonlijk en hoofdelijk aansprakelijk stellen voor het geheel of een deel van alle sociale bijdragen die de vzw op het moment van het faillissement nog schuldig is, inclusief de verwijlinteresten.

Het is in veel gevallen niet aanbevolen om een verzekering af te sluiten die de burgerlijke aansprakelijkheid (BA) van de bestuurders dekt. Toch kan een vzw met weinig eigen vermogen en met personeel in dienst haar bestuurders zo beschermen.

Je wacht natuurlijk niet om zo’n polis af te sluiten tot je bijvoorbeeld grote liquiditeitsproblemen hebt. De verzekeringsmaatschappij zal dan nooit tussenbeide komen. Een BA-polis is enkel geldig voor onvoorziene gebeurtenissen. Nog vlug een polis afsluiten omdat je weet dat er financiële problemen aankomen, is dus geen een goed idee.

Bij de burgerlijke aansprakelijkheid kunnen we een onderscheid maken tussen de gewone (buitencontractuele) burgerlijke aansprakelijkheid en de contractuele aansprakelijkheid.

Burgerlijke aansprakelijkheid

• Bij schade
• Bij een fout die jij hebt gemaakt
• Bij de schade die het gevolg is van de fout

Het begrip ‘fout’ moet je breed interpreteren. Een fout is “elke onvoorzichtigheid, onwetendheid, onbedachtzaamheid en elk verzuim in het nemen van voorzorgsmaatregelen, waardoor je schade aan een ander kan voordoen”, aldus de wet.

Men spreekt hier wel eens van het begrip ‘goede huisvader’. Daarmee wordt bedoeld dat je jezelf gedraagt als een normaal vooruitziend en zorgvuldig persoon. Vooruitziend betekent dat je probeert nadelige gevolgen in te schatten. Zorgvuldig houdt in dat je deze nadelige gevolgen probeert te voorkomen door de gepaste voorzorgsmaatregelen te nemen.

Contractuele aansprakelijkheid

Bij contractuele aansprakelijkheid leef je de afspraken van een contract niet na. Dat lijkt heel duidelijk, maar is het niet altijd. Wanneer is er sprake van een contract? Als je spullen in bewaring geeft, bijvoorbeeld bij een vestiaire, is er sprake van een contract. Wanneer de algemene vergadering je benoemt als bestuurder, ontstaat er een contract tussen jou en de vzw, dat bepaalt dat jij de vzw als een goede huisvader zal beheren. Zelfs buitenstaanders kunnen zich op dit contract beroepen en jou aansprakelijk stellen voor schade die zij lijden, omdat jij de organisatie slecht beheert. Bijvoorbeeld als de vzw facturen niet kan betalen door wanbeheer.

Bestuurdersaansprakelijkheid

Ondanks dat je als vzw een rechtspersoon bent, kan je als bestuurder nog altijd persoonlijk aansprakelijk gesteld worden. De aansprakelijkheid wordt echter wel beperkt wanneer het over een lichte fout of onachtzaamheid gaat, tot:

• 125 000 euro voor vzw’s met gemiddelde jaaromzet kleiner dan 350 000 euro (ex.BTW) en gemiddeld balanstotaal van maximum 175 000 euro
• 250 000 euro voor vzw’s met gemiddelde jaaromzet kleiner dan 700 000 euro (exBTW) en gemiddeld balanstotaal van maximum 350 000 euro

Deze bedragen gelden voor alle bedoelde personen samen. Maakte de bestuurder echter een zwaardere fout, dan is hij onbeperkt aansprakelijk.

Het kan aangewezen zijn een polis BA-bestuurders af te sluiten. Op deze manier moet je je als bestuurder minder zorgen maken over fouten (gemaakt door voorgangers).

Bij strafrechtelijke aansprakelijkheid overtreed je een wettelijke bepaling. Dan moet er geen schade zijn om te spreken van aansprakelijkheid. De wetgever (de overheid) legt regels op over gedragingen die niet getolereerd worden en die daarom beschouwd worden als een misdrijf. Aan een misdrijf zijn bepaalde sancties (boetes, gevangenisstraffen en vermelding in het strafregister) gekoppeld. In heel uitzonderlijke gevallen kan de vzw veroordeeld worden voor zo een misdrijf. Meestal zijn de personen die het misdrijf begingen echter aansprakelijk. Hiervoor kan je geen verzekering afsluiten.