Vesterk je werking met het LEAD-spel: gemaakt door en voor het open jeugdwerk

Wat is het LEAD-spel juist?

Chloé: "LEAD is een bordspel, gemaakt door ons, drie deelnemers van de studiereis van Formaat. Het draait om Leren, Experimenteren en Aanzetten tot Denken – precies waar de naam voor staat. Het is bedoeld om gesprekken en debatten te stimuleren rond de werking van OJI’s. Het spel helpt groepen om ervaringen te delen en samen tot nieuwe inzichten te komen. een OJI, of open jeugdwerkinitiatief, kan van alles zijn: van een jeugdhuis tot een jeugdcentrum, pleinwerking, ... Jeugdwerk georganiseerd voor en door jongeren.

We hebben bewust gekozen voor een cirkelvormig spelbord zonder eindpunt, omdat het niet om winnen gaat, maar om praten en verbinden. De vragen zijn thematisch en gebaseerd op onze eigen ervaringen, met onderwerpen zoals motivatie, communicatie en drempels.

Sommige vragen linken zelfs naar onze Instagrampagina, waar meer inspiratie te vinden is."

Waarom hebben jullie het spel gemaakt?

Robbe: "In november 2023 zijn we op studiereis gegaan naar Montenegro, een unieke ervaring voor ons als jeugdwerkers en vrijwilligers, waaronder Chloé, Eline en ikzelf. Het was de eerste keer dat deze studiereis ook specifiek openstond voor vrijwilligers. Na inschrijvingen en selecties werden we in groepen ingedeeld op basis van onze noden. Elke groep moest een onderzoeksvraag formuleren die we tijdens de reis zouden verkennen.

Onze groep richtte zich op de vraag: “Hoe creëer en behoud je lange termijn betrokkenheid van vrijwilligers?” Met de begeleiding van Formaat en Mreža za mlade Crne Gore (letterlijk vertaald: netwerk voor jongeren in Montenegro) volgden we sessies en workshops en bezochten we inspirerende jeugdwerkinitiatieven om deze vraag verder uit te diepen. Daarnaast werkten we tijdens de reis niet alleen aan een antwoord, maar ook aan een eindproduct dat onze vraag levend kon houden.

De realiteit in Montenegro liet ons zien hoe anders jeugdwerk daar is. Politieke en financiële uitdagingen maken het werk voor hen enorm zwaar. Toch was hun passie om voor verbetering te vechten inspirerend. Het gaf ons het besef dat, hoewel we in Vlaanderen en Brussel al veel bereikt hebben, we niet stil mogen blijven zitten en moeten blijven streven naar beter.

Omdat een concreet antwoord op onze vraag niet eenvoudig te formuleren was, besloten we een spel te ontwikkelen. Met ons spel kunnen organisaties en vrijwilligers de vraag opnieuw en vanuit verschillende invalshoeken bespreken. Wat begon als een idee op de studiereis, hebben we samen uitgewerkt en een jaar later afgerond. Nu hebben we met trots vijf geproduceerde versies van ons spel, waarmee we onze boodschap kunnen delen."

Hoe verliep het proces voor jullie?

Eline: "Het proces om tot dit eindproduct te komen was een wilde rit, met pieken, dalen en een flinke portie chaos. Het concept zelf ontstond vliegensvlug, ergens tijdens onze laatste bijeenkomst in Montenegro – want niks stimuleert creativiteit zoals een regenachtige locatie en vermoeidheid. Ik zie ons nog zo vergaderen in één van de slaapkamers.

Daarna zijn we ongeveer twee maanden lang in een mix van fysieke en online meetings gerold. Tijdens die periode hebben we van alles gedaan: brainstormen, kleuren kiezen, proefborden knutselen en sessies voorbereiden voor LevelUp in naam van ECYC (European Confederation of Youth Clubs) en Publik (het vormingsweekend van Formaat). Het waren fijne, maar ook broodnodige momenten om feedback te verzamelen en te sleutelen aan ons plan.

En dat sleutelen was nodig, want de eerste twee testmomenten draaiden uit op een reality check van formaat. Wat in ons hoofd een briljant idee leek, bleek in de praktijk nogal... langgerekt. Het spelbord kreeg eerst een simplificatie – maar zelfs toen liep het niet lekker. Onze grootste struikelblok? Het spel duurde een eeuwigheid. Na een uur waren de spelers amper twee vakjes verder. Uiteindelijk hebben we het hele bord nog omgegooid naar een rond design.

Ondanks de chaos, het constante gesleutel en onze drukke agenda’s (oh ja, twee van ons runnen ook nog een jeugdhuis in hun vrije tijd), hebben we ons er met teamwork doorheen geslagen. Het resultaat? Een eindproduct waar we stiekem behoorlijk trots op zijn – en dat zonder al te veel tranen of omgevallen pionnen!"

Een jaar na de studiereis mochten jullie het spel spelen met deelnemers van Publik, het vormingsfestival van Formaat. Hoe was dat?

Robbe: "Het was een geweldige ervaring om ons spel op Publik voor te stellen, al was het zeker niet de eerste keer dat we ermee naar buiten traden. We hadden het spel al eerder getest, zowel met onze eigen vrijwilligers als met andere organisaties zoals Mediaraven. Daarnaast kregen we de kans om het te presenteren op LevelUp, een internationaal evenement van het European Youth Forum. Het was extra bijzonder om dat samen te doen samen met Lars, een van onze begeleiders bij Formaat, en onze groepsverantwoordelijke tijdens de reis. Samen mochten we ons spel introduceren aan een divers publiek van jeugdwerkers, beleidsmakers en jongerenorganisaties. De feedback en gesprekken daar waren enorm waardevol en hebben ons geholpen om het spel verder te verfijnen.

Toch voelde Publik anders, een tikkeltje specialer. Het is een uniek moment om een zaal vol enthousiaste jeugdwerkers – mensen die dezelfde passie delen – je spel te laten zien en hun positieve reacties te horen. Wanneer ze zeggen dat ze het spel echt willen toepassen in hun eigen werking, weet je dat je missie geslaagd is. We hebben waardevolle kennis en ervaringen opgedaan tijdens de studiereis, en het voelt fantastisch om die nu te kunnen delen met collega’s die er ook mee aan de slag willen.

Dat delen, dat elkaar inspireren, is voor mij nog altijd de kern van jeugdwerk. Collega’s en vrijwilligers die met elkaar in dialoog gaan, goede praktijken uitwisselen, en die zonder schroom van elkaar lenen om ze vervolgens met volle goesting in hun eigen context toe te passen – dát is wat ons verbindt en vooruit helpt."

Waarom is het LEAD-spel een aanrader voor andere open jeugdwerkingen? En wat moeten ze weten voor ze eraan beginnen?

Eline: "Het is echt een enorme meerwaarde om dit spel in je eigen jeugdhuis te gebruiken. Je krijgt de kans om samen met zowel oude rotten als nieuwe vrijwilligers in gesprek te gaan en elkaars standpunten en ideeën te ontdekken. Het creëert een moment om nieuwe inzichten op te doen, maar ook om gemotiveerd te raken door elkaars passie. Daarnaast kan je pijnpunten blootleggen waar je misschien zelf nog niet eerder bij stil had gestaan, wat helpt om je jeugdhuis sterker te maken.

Maar het mooie is dat je het niet alleen hoeft te houden bij je eigen groep. Dit spel kan je net zo goed spelen met vrijwilligers uit andere jeugdhuizen. Dat werd laatst gedaan tijdens Netwerk Voorzitters in Oost-Vlaanderen, een netwerkbijeenkomst van Formaat. Dat geeft je een kijkje in de leefwereld van andere jeugdhuizen en zorgt voor uitwisseling. Wie weet pik je wel een briljant idee op dat je zelf nog niet had bedacht! En laten we eerlijk zijn: we hoeven het warm water niet opnieuw uit te vinden!"

Robbe: "Een belangrijke tip is wel om vooraf duidelijk te maken dat LEAD geen klassiek bordspel is waarbij het gaat om winnen. Het draait om ervaringen delen en discussiëren over langetermijnbetrokkenheid van vrijwilligers. Het is dus prima als er geen concrete antwoorden of oplossingen komen – het doel is vooral om het gesprek op gang brengen.

Het kan ook handig zijn om iemand aan te wijzen die notities maakt tijdens het spel, zodat jullie achteraf samen kunnen evalueren en de belangrijkste inzichten kunnen bespreken. Zorg ervoor dat je vooraf de verwachtingen duidelijk maakt: willen jullie ideeën verkennen of juist concrete oplossingen vinden?

Wees niet bang om de tijd te nemen voor een goed gesprek, zelfs als je niet alle vragen behandelt. Het spel is flexibel en kan aangepast worden aan de noden van de groep."

En nu? Wat hopen jullie nog allemaal te kunnen doen met het LEAD-spel?

Robbe: "Wat we nu hopen te bereiken met het LEAD-spel, is het verder verspreiden en gebruiken in de jeugdwerksector. We hebben afgesproken om met z'n drieën het spel zelf nog eens te spelen, onder het genot van een drankje en een hapje, omdat we daar nog niet aan toegekomen zijn.

Daarnaast blijven we het spel promoten en aan iedereen aanraden om het uit te lenen bij onze organisaties – Jeugdhuis Sjatoo, Jeugdhuis De Ressort en Jeugdhuis Alfa – of bij de Formaatkantoren in Antwerpen en Gent. Zo hopen we nog meer mensen te inspireren en het debat rond langdurig engagement verder aan te wakkeren.

Wie weet kunnen we ook een stap verder gaan en het spel op grotere schaal inzetten om een breder publiek te bereiken en samen te kijken naar de impact die het kan maken. Het is een mooie kans om echt verandering te brengen in hoe we naar vrijwilligersbetrokkenheid kijken!"